• Για ποιον είναι κατάλληλη η δίαιτα FOODMAP;
• Ποιες είναι οι διάφορες φάσεις της δίαιτας;
• Η δίαιτα FODMAP δεν με βοήθησε, γιατί;
• Εφαρμογή smartphone του Πανεπιστημίου Monash
• Περίληψη

Περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα εντέρου, η ποιότητα της διάγνωσης του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου έχει βελτιωθεί. Μια λύση για αυτά τα προβλήματα είναι η δίαιτα Food Map.

Δίαιτα FODMAP – ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από Αυστραλούς επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο Monash. Ανακάλυψαν ότι συγκεκριμένοι ειδικοί υδατάνθρακες προκαλούν συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (IBS ή σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου). Σύνδρομο εντέρου).

Το όνομα είναι μια συντομογραφία των αρχικών γραμμάτων των επιμέρους ομάδων υδατανθράκων Ολιγοσακχαρίτες, Δισακχαρίτες, Μονοσακχαρίτες και Πολυόλες καθώς και των ονομάτων ζύμωσης. Αυροί οι όροι είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς αυτή η δίαιτα αφορά τον περιορισμό ή την πλήρη αποφυγή εύκολα ζυμώσιμων, κακώς απορροφούμενων υδατανθράκων με υψηλή ωσμωτική πίεση, όπως η φρουκτόζη, η λακτόζη (ζάχαρη γάλακτος), οι φρουκτάνες, η γαλακτόζη και οι πολυυδροξυαλκοόλες (συμπεριλαμβανομένων γλυκαντικών όπως η σορβιτόλη, η μαννιτόλη, η μαλτιτόλη, η ξυλιτόλη). Αυτοί οι υδατάνθρακες περνούν αμετάβλητοι από το στόμα, τον οισοφάγο και το στομάχι στο λεπτό έντερο. Έχουν ισχυρές ωσμωτικές ιδιότητες και προκαλούν συσσώρευση υγρών στο αυλό του λεπτού εντέρου. Αυτό οδηγεί σε επιτάχυνση της κινητικότητας του εντέρου, που συχνά προκαλεί διάρροια στους ασθενείς. Από το λεπτό έντερο περνούν στο παχύ έντερο, όπου υφίστανται βακτηριακή ζύμωση, παράγοντας μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO ₂ ), μεθάνιο (CH ₄ ) και ακόμη και υδρόθειο (H ₂ S) εμφανίζονται. Σε ασθενείς εκδηλώνεται με τη μορφή ενός υπερβολικά φουσκωμένου στομάχου, που μοιάζει εν μέρει με αυτό μιας εγκύου γυναίκας. Συχνά συνοδεύεται από πόνο, δυσφορία, υπερβολική παραγωγή αερίων, ναυτία, την προαναφερθείσα διάρροια ή δυσκοιλιότητα.

Η δίαιτα αποτελείται από 3 φάσεις:

I-Φάση αποβολής – 2-8 εβδομάδες

II – Φάση επανεισαγωγής – Επανεισαγωγή προϊόντων με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP για τον καθορισμό του βαθμού ανεκτικότητας σε μεμονωμένα προϊόντα

Φάση ΙΙΙ ατομική προσαρμογή της διατροφής

Αυτή η δίαιτα πρέπει να εφαρμόζεται υπό αυστηρό έλεγχο, καθώς τα άτομα που την ακολουθούν εκτίθενται σε μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών, ασβεστίου, σιδήρου και ψευδαργύρου.

Για ποιον είναι κατάλληλη η δίαιτα FOODMAP;

Η δίαιτα θεωρείται αποτελεσματική μέθοδος για τη θεραπεία της νόσου – του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Αναφέρεται ότι η δίαιτα FODMAP βοηθά έως και το 86% των ασθενών. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η δίαιτα δεν θεραπεύει το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, αλλά μόνο ανακουφίζει τα συμπτώματα. Χρησιμοποιείται επίσης σε βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου (SIBO) και σε τακτικά εμφανιζόμενα φουσκώματα, υπερβολικά αέρια, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.

Ποιες είναι οι διάφορες φάσεις της δίαιτας;

I – Φάση αποβολής

Αυτό το στάδιο διαρκεί 2–8 εβδομάδες, μέχρι να εξαφανιστούν όλα τα δυσμενή συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου και να βελτιωθεί η κατάσταση της υγείας. Βασίζεται στον αποκλεισμό όλων των προϊόντων με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP και στην κατανάλωση προϊόντων με το λεγόμενο επιτρεπτό. Ωστόσο, η διατροφή πρέπει να είναι ποικίλη παρά τους πολλούς περιορισμούς, ώστε να μην προκύψουν ελλείψεις θρεπτικών συστατικών. Προσέξτε όμως τα προϊόντα που χαρακτηρίζονται ως χαμηλά σε λακτόζη ή τα χωρίς γλουτένη ψωμιά με το λεγόμενο χωρίς γλουτένη σιτάρι. Μια δίαιτα χωρίς γλουτένη συχνά φέρνει επιτυχία σε ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, αλλά το πρόβλημα δεν είναι η γλουτένη, αλλά τα φρουκτάνια που περιέχονται στα δημητριακά. Επομένως, μια δίαιτα χωρίς γλουτένη δεν αρκεί για τους ασθενείς.

Σε αυτή τη φάση είναι απαραίτητο να αποκλειστούν πλήρως τα προϊόντα και όχι μόνο συγκεκριμένα σάκχαρα, καθώς τα περισσότερα προϊόντα είναι μείγμα διαφόρων γρήγορα ζυμώσιμων σακχάρων.

Αυτό το στάδιο φέρνει ανακούφιση σε πολλούς ασθενείς μετά από πολλές ημέρες ταλαιπωρίας, γι' αυτό πολλοί ασθενείς δεν θέλουν να προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο και να εκτεθούν σε ανεπιθύμητα συμπτώματα. Ωστόσο, αυτό το στάδιο δεν μπορεί να παραταθεί λόγω της διαταραχής της φυσικής βακτηριακής χλωρίδας των «καλών βακτηρίων», και επιπλέον, η παρατεταμένη εφαρμογή αυτού του σταδίου μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις. Η δίαιτα σε αυτό το στάδιο είναι επίσης εξαιρετικά επίπονη και δύσκολη στην τήρηση. Το δεύτερο στάδιο μπορεί να είναι απογοητευτικό, αλλά πρέπει να ολοκληρωθεί.

Χαμηλό FODMAP - Πίνακας προϊόντων:

II – Φάση επαναεισαγωγής

Αυτή η φάση είναι εξαιρετικά ατομική και εξαρτάται από τον τρόπο ζωής, τον τύπο των συμπτωμάτων του IBS, τις προτιμήσεις προϊόντων και διατροφής και κυρίως από την αντίδραση του σώματος σε μεμονωμένες ομάδες προϊόντων FODMAP. Σε αυτό το στάδιο τα συμπτώματα μπορεί να επανεμφανιστούν.

Ο ασθενής συνεχίζει να τηρεί τις αρχές της πρώτης φάσης, αλλά στην πρώτη φάση εισάγει επιπλέον και άλλα προϊόντα ή ομάδες προϊόντων από τη λίστα των «Απαγορευμένων». Στην αρχή παρουσιάζονται προϊόντα που περιέχουν μόνο έναν τύπο ζάχαρης, π.χ. μέλι, σιρόπι αγαύης – φρουκτόζη, κανονικό αγελαδινό γάλα, ακολουθούμενα από γαλακτοκομικά προϊόντα – λακτόζη, μαννιτόλη από γλυκοπατάτα, βατόμουρα – σορβιτόλη. Η ανεκτικότητα σε μια συγκεκριμένη ζάχαρη δοκιμάζεται για μερικές ημέρες, στη συνέχεια διακόπτεται ορισμένος υδατάνθρακας και δοκιμάζεται ο άλλος. Τέλος, παρουσιάζονται προϊόντα με μείγμα διαφόρων τύπων ζάχαρης. Αυτό γίνεται για να διαπιστωθεί ποια προϊόντα είναι πραγματικά επιβλαβή και για να επεκταθεί η λίστα των επιτρεπτών προϊόντων. Κατά την εισαγωγή ενός συγκεκριμένου προϊόντος, ο ασθενής πρέπει να το κάνει αργά και σταδιακά, μέχρι να αποδεχτεί ή όχι προϊόντα εκτός της επιτρεπτής λίστας και να τα αποκλείσει πλήρως. Μετά τη δοκιμή ενός, μερικών ή μιας ομάδας προϊόντων, είναι απαραίτητο να διακοπούν πλήρως, στη συνέχεια να δοκιμαστεί η επόμενη ομάδα κ.ο.κ., μέχρι το τέλος της Φάσης II – Επαναεισαγωγή. Σε αυτό το στάδιο δεν πρέπει να εισάγονται ανεκτά προϊόντα, διότι διαφορετικά μπορεί να ξεπεραστεί το «προσωπικό όριο ανεκτικότητας» και να προκληθούν συμπτώματα που μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένη ερμηνεία της κατάστασης.

Σε αυτή τη φάση είναι χρήσιμο να κρατάμε ημερολόγιο όπου καταγράφονται όλες οι παρατηρούμενες αντιδράσεις του σώματος.

Η ανεκτικότητα σε μεμονωμένα προϊόντα σε μια συγκεκριμένη ομάδα διαφέρει. Έτσι, αν για παράδειγμα δεν αντέχουμε το γιαούρτι, αλλά αισθανόμαστε καλά μετά την κατανάλωση τυριού κότατζ, δεν πρέπει να αποκλείσουμε ολόκληρη την ομάδα, αλλά στην επόμενη φάση να αποκλείσουμε μόνο το γιαούρτι.

Φάση ΙΙΙ ατομική προσαρμογή της διατροφής

Η τελευταία φάση είναι η πιο ευχάριστη, καθώς συνίσταται στην εισαγωγή προϊόντων στη βασική δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε FODMAP (Επίπεδο Ι), τα οποία σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της Φάσης ΙΙ δεν βλάπτουν τον ασθενή. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ένα συγκεκριμένο προϊόν μόνο του μπορεί να μην είναι επιβλαβές, αλλά πολλά τέτοια προϊόντα σε ένα γεύμα μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα. Επομένως, είναι πάντα σημαντικό να τηρείται μέτρο κατά τη χρήση προϊόντων, ειδικά αυτών με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP.

Η δίαιτα FODMAP δεν με βοήθησε, γιατί;

Η δίαιτα FODMAP είναι μια απαιτητική δίαιτα και απαιτεί κυρίως στην εισαγωγική φάση υψηλή συμμετοχή του ασθενούς στην εφαρμογή της. Ο ασθενής πρέπει να παρακολουθεί προσεκτικά τις αντιδράσεις του σώματός του. Γι' αυτό συχνά συμβαίνουν λάθη. Αυτά περιλαμβάνουν προϊόντα με χαμηλή περιεκτικότητα σε FODMAP σε πολύ μικρές ποσότητες – ορισμένα από αυτά τα προϊόντα μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητα συμπτώματα σε μεγαλύτερες ποσότητες. Το ίδιο ισχύει για τον συνδυασμό μεγάλων ποσοτήτων πολλών τροφίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε FODMAP σε ένα γεύμα· να μην προσέχεται η παρουσία FODMAP σε επεξεργασμένα προϊόντα· ανεπαρκής ποσότητα φυτικών ινών στη διατροφή – μεγάλες ποσότητες μπορεί να ερεθίσουν το έντερο· στρεσογόνος ζωή και κακή, ανώμαλη νοοτροπία. Επιπλέον, το έντερο μπορεί να ερεθιστεί από άλλα προϊόντα που δεν περιλαμβάνονται στη λίστα των συνιστώμενων ή μη συνιστώμενων προϊόντων της δίαιτας FODMAP, π.χ. καφές, τηγανητά και λιπαρά τρόφιμα, αλκοόλ, ανθρακούχα ποτά, καυτερά μπαχαρικά, έντονα επεξεργασμένα τρόφιμα, ειδικά αυτά που περιέχουν μεγάλες ποσότητες τρανς λιπαρών. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο μια δίαιτα μπορεί να μην λειτουργεί είναι μια λανθασμένη διάγνωση – μπορεί να μην πρόκειται για σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή SIBO. Ασθένειες που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα είναι η κοιλιοκάκη, η δυσανεξία σε τρόφιμα και η λοίμωξη από Helicobacter pylori, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, η νόσος του Crohn, ο καρκίνος του εντέρου και η ενδομητρίωση. Ωστόσο, μπορεί επίσης ο ασθενής να ανήκει στο μικρό ποσοστό των ασθενών στους οποίους αυτή η δίαιτα δεν φέρνει βελτίωση.

Εφαρμογή smartphone του Πανεπιστημίου Monash

Για να διευκολύνουν τους ασθενείς στη χρήση της δίαιτας, επιστήμονες από το Τμήμα Γαστρεντερολογίας του Πανεπιστημίου Monash ανέπτυξαν την εφαρμογή FODMAP [6]. Δείχνει ποια προϊόντα είναι κατάλληλα για τους ασθενείς και ποια όχι. Περιλαμβάνει επίσης συνταγές για γεύματα με χαμηλή περιεκτικότητα σε FODMAP – με χαμηλή περιεκτικότητα σε εύκολα ζυμώσιμους υδατάνθρακες. Ενημερώνεται συνεχώς. Όλα τα έσοδα κατευθύνονται στην περαιτέρω έρευνα για την ανάπτυξη της δίαιτας FODMAP στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Αυτή η εφαρμογή αποτελεί επέκταση του παραπάνω πίνακα.

Περίληψη

Η δίαιτα FODMAP είναι ένας τρόπος διατροφής που βοηθά κυρίως άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Συνίσταται στην αποφυγή εύκολα ζυμώσιμων, κακώς απορροφούμενων υδατανθράκων με υψηλή ωσμωτική πίεση, όπως η φρουκτόζη, η λακτόζη, τα φρουκτάνια, η γαλακτόζη και οι πολυυδροξυαλκοόλες (π.χ. σορβιτόλη, μαννιτόλη, μαλτιτόλη, ξυλιτόλη). Η δίαιτα αποτελείται από τρεις φάσεις: εξάλειψη, επανεισαγωγή και ιδανική διατροφική προσαρμογή. Λόγω της υψηλής πολυπλοκότητας, η εφαρμογή της πρέπει να γίνεται υπό την επίβλεψη διατροφολόγου ή ιατρού. Για την προσαρμογή στους κανόνες της δίαιτας, μπορεί να βοηθήσει μια ειδική εφαρμογή που αναπτύχθηκε από τους δημιουργούς αυτής της δίαιτας – η εφαρμογή FODMAP.