МАЗМУН:

• Саримсоқ нима аслида?
• Саримсоқ сотиб олишда нималарга алоҳида эътибор бериш керак?
• Саримсоқ турлари ва уларнинг хусусиятлари
• Саримсоқдаги озуқа моддалари миқдори
• Саримсоқнинг соғлиқни сақлашга фойдали хусусиятлари
• Саримсоқдан фойдаланишга қарши кўрсатмалар
• Хулоса

Саримсоқ дунёдаги энг машҳур зираворлардан биридир. Кўплаб мамлакатлар ва маданиятларда уларнинг турли ва ўзига хос вариантлари мавжуд бўлиб, аниқ бир мамлакат билан боғлиқдир. Бу бефойда эмас. Саримсоқ энг соғлом совуқ соуслардан биридир. У кўплаб таомларга ранг-баранглик киритибгина қолмай, балки соғлиқни сақлашга фойдали хусусиятлари билан ҳам ижобий таассурот қолдира олади. Қадимги римликлар уни ревматизм ва ҳазм тизими касалликларини даволашда қўллашган. Лекин уни қандай қўллаш мумкин ва нима учун у шунчаки соғлом? Ўқишга таклиф қиламиз.

Саримсоқ нима аслида?

Саримсоқ — капустали ўсимликлар оиласига мансуб ўсимлик. Унинг айрим турларининг уруғлари саримсоқ тайёрлашда қўлланилади. Энг кўп учрайдиган саримсоқ турлари оқ, қаҳваранг ва қорадир. Бу ўсимликларнинг уруғлари таъм ва озуқа моддалари миқдори бўйича фарқ қилади. Шунинг учун тайёр саримсоқ тури ва бошқа параметрлар кўп жиҳатдан ишлатилган саримсоқ турига боғлиқ. Қизиқ томони, саримсоқ қадим замонларда ҳам шумерлар, юнонлар ва римликлар томонидан маълум бўлган. Ишлаб чиқариш жараёни ҳозиргисига деярли ўхшаш эди. Албатта, технология жиҳатидан фарқлар бор эди. 200 грамм саримсоқ тайёрлаш учун тахминан 1000 дона саримсоқ уруғи кераклиги тахмин қилинади. Лекин бу зираворнинг ягона ингридиенти эмаслигини унутманг. Асосий таркибга сирка (спирт, вино, олма), ёғлар, сув, қалампир, шакар, туз ва бошқа зираворлар киради. Бу ингридиентлар соуснинг асосини ташкил қилади, аммо уларнинг миқдори саримсоқ турига қараб ўзгаради. Одатда қўшиладиган қўшимчаларга асал, хрен, клен сиропи ёки мевалар киради. Яқинда саримсоққа қўшилган қорақат, олхўри ва ҳатто виски катта машҳурликка эга бўлмоқда. Рангни яхшилаш ва таъмни бойитиш учун куркума ва рибофлавин, яъни В2 витамини ҳам қўлланилади.

Саримсоқ сотиб олишда нималарга алоҳида эътибор бериш керак?

Саримсоқ ўз-ўзидан озуқа жиҳатдан қимматли ва умумий соғлом маҳсулотдир. Лекин таъмни кучайтириш учун кўп миқдорда консервантлар ва қўшимчалар бор-ёқлигини текшириш керак. Энг зарарли бўлиши мумкин бўлган сулфитлар бўлиб, улар E220 ва E227 белгилар остида яширинган. Улар тайёр маҳсулотнинг сақланиш муддатини узайтириш учун қўлланилади. Кўп учрайдиган яна бир нарса турли қуюлтиргичлар ва ранг берувчилардир. Тетразин, яъни E102, машҳурдир. У бизнинг организмига салбий таъсир кўрсатади ва бундай саримсоқдан сақланиш керак. Қизиқ томони, бундай қўшимчалардан фойдаланиш бошқа сабабларга кўра ҳам тавсия этилмайди. Саримсоқ табиатан яхши сақланади. Бу таъсирларни саримсоқ ва сирка кўрсатади. Шунинг учун табиий консервантлардан бошқаларини қўллаш жуда ҳам асосли эмас. Қизиқ томони, фақат табиий ингридиентлардан ташкил топган саримсоқ очилгандан кейин ҳам 6 ойгача сақланади. Албатта, совутгичда сақлаш керак, лекин бу ажойиб натижадир. Саримсоқ танлашда саримсоқ миқдори ва уруғларнинг сифатига ҳам эътибор бериш мумкин. Кўпчилик учун ҳайратланарли эмаски, миқдор ва сифат ошган сари маҳсулотнинг соғлиққа фойдаси ҳам ошади.

Саримсоқ турлари ва уларнинг хусусиятлари

Турли саримсоқ турлари ва уларнинг вариантлари жуда кўп. Ҳаммасига тўхталиш ва тавсиф бериш мумкин эмас. Лекин биз энг машҳурлари ва дўкон рафларида осон топиладиганларига эътибор қаратамиз.

• Файнкост саримсоқ – шубҳасиз энг машҳур саримсоқ бўлиб, кремли тузилма ва нозик таъм ҳамда ҳидга эга. Гўшт, сосиска ва сендвичларга ажойиб қўшимча.
• Француз саримсоқ – бу ягона саримсоқ тури бўлиб, унда бутун ва майдаланмаган саримсоқ уруғлари бор. У анча аччиқ, енгил сирка таъми ва ҳидига эга. Қовуриш ва пишириш учун жуда мос.
• Рус саримсоқ – бу зираворнинг энг аччиқ турларидан бири. Қора саримсоқ уруғлари устунлик қилади, улар қўпол майдаланган. Деярли барча таомларга қўшиш мумкин, лекин айниқса гўштга – қовурилган, буғланган ва пиширилганга жуда мос.
• Дижон саримсоқ – ошпазлар томонидан жуда қадрланади. Таъм ва ҳиди анча қуруқ. Унинг ўзига хослиги сирка ўрнига оқ вино ишлатилиши бўлиб, бу уни француз ошхонасига хос қилади. Кўпинча соусларга, салатларга ёки қовурмаларга қўшилади.
• Сарепска саримсоқ – Файнкостдан бироз кўпроқ аччиқ ва ифодали таъмга эга. Қаҳваранг ва оқ саримсоқдан тайёрланади. Бу зираворнинг асосий турларидан бири бўлиб, жуда кўп қўлланилади.
• Кремска саримсоқ – энг ширин саримсоқ турларидан бири. Унинг ўзига хослиги ширин таъм ва ҳид ҳамда жуда майда майдаланган саримсоқ уруғлари. Бу унинг тузилмасини жуда кремли ва зич қилади. Салатларга, гўшт ва пиёзга жуда мос.
• Хренли саримсоқ – классик саримсоқ тури бўлиб, унга тўғралган хрен қўшилган. Унинг ўзига хослиги уникал, енгил ёқтирувчи таъм ва ҳиддир. Кўпинча гўшт таомларига, шунингдек тухум ва оқ колбасага қўшилади.
• Англия саримсоқ – уни тайёрлашда оқ ва қора саримсоқ уруғлари қўлланилади. Унинг ўзига хослиги куркума қўшилиши. Аччиқ таъм ва ҳидга эга. Лекин жуда кўп қўлланилади ва асосан Британия оролларида кўплаб таомларга қўшилади.
• Бавария саримсоқ – бу саримсоқ оқ ва қора уруғларни бирлаштиради. Улар қўпол майдаланган ва жуда ширин таъмга эга, бунинг сабаби кўп миқдорда асал қўшилиши. Германияда, айниқса Баварияда жуда машҳур. Грилда тайёрланган гўшт ва колбасага жуда мос.
• Тафел саримсоқ – энг машҳур саримсоқ турларидан бири. У енгил аччиқ таъм ва ширинлик ҳамда қуруқлик ўртасида мувозанатга эга. Жуда кўп қўлланилади ва деярли ҳар қандай ҳолатга мос, салатларга, гўшт таомларига, соусларга ёки кесилган гўштга қўшилади.

Албатта, бу машҳур зираворнинг яна кўплаб турлари мавжуд. Масалан, мевали саримсоқ ёки турли спиртли ичимликлар ва бошқа қўшимчалар: пиёз, қалампир, эстрагон ёки зира. Айрим гуруҳлар учун махсус саримсоқ турлари ҳам бор, жумладан золиакия билан оғриганлар учун. Болалар учун, кам тузли ёки веган саримсоқ турлари ҳам мавжуд. Танлов ҳақиқатан ҳам катта.

Саримсоқдаги озуқа моддалари миқдори

Саримсоқнинг кўп турлари борлиги сабабли, асосий версияга эътибор қаратамиз. 100 грамм бу машҳур зираворда тахминан 66 ккал бор, кичик қошиқда эса тахминан 5 ккал. Демак, бу кам калорияли соуслардан биридир. Саримсоқ макро ва микроозуқа манбаи бўлиши мумкин, чунки у 4,4 грамм оқсил, 5 грамм углевод ва 4 грамм ёғ ўз ичига олади. Шунингдек, у С, А витаминлари ва қимматли В6 витаминига эга. Шунингдек, натрий, калий, кальций, темир ва магний манбаи ҳисобланади.

Саримсоқнинг соғлиқни сақлашга фойдали хусусиятлари

Саримсоқ асосан саримсоқ уруғларидан иборат бўлгани учун, у бизнинг организмига ўхшаш таъсир кўрсатади. У ичакдаги бактерия флораси ҳолатига ижобий таъсир кўрсатиши, ҳазм жараёнларини қўллаб-қувватлаши ва ҳажмни яхшилаши мумкин. Саримсоқ уруғлари ичакда шишади, бу эса ҳажмни суйилтиради. Улар қон томирларининг ҳолатига ижобий таъсир кўрсатиши мумкин, уларнинг ортиқча кальцификациясини камайтиради, шунингдек қон босимини туширадиган табиий препарат сифатида ҳам ўзини кўрсатади – бундай хусусиятлар асосан оқ саримсоқда мавжуд. Қуйи калориялилиги, юмшоқ лаксатив таъсири ва модда алмашинувини тезлаштириши туфайли саримсоқ вазнни камайтиришни истаганлар учун ажойиб танловдир. Шунингдек, у майонез ва бошқа соусларнинг ўрнини босиш учун жуда мос, чунки улар кичик миқдорда юқори энергияга эга. Терининг носозликлари, шунингдек жигар ва панкреас касалликларида ҳам саримсоқ ёрдам бериши мумкин. Унинг яллиғланишга қарши хусусиятлари туфайли ревматизм ва турли артритларга қарши махсус даво воситаси бўлиши мумкин. Бу мақсадда ушбу зиравор билан компресслар тавсия этилади. Шунингдек, у ифлосланган носни тозалаш ва бактерияларга қарши хусусиятлари туфайли совуқ тўшталиш ва гриппда фармакотерапияни қўллаб-қувватлай олади.

Саримсоқдан фойдаланишга қарши кўрсатмалар

Саримсоқ нафақат жуда соғлом маҳсулот, балки жуда хавфсиздир. Лекин унинг кўп турлари борлигини унутманг. Шунинг учун саримсоқка ёки бошқа саримсоқ таркибий қисмларига аллергияси бўлган одамлар эҳтиёткор бўлиши керак. Турли хил қўшимчаларнинг кўплиги маҳсулот этикеткасини диққат билан ўқишни талаб қилади – унда бизга аллергия келтирувчи модда бор-йўқлигини аниқлаш учун. Шунингдек, 4 ёшдан кичик болаларга истеъмол қилиш тавсия этилмайди. Лекин истисно ҳолларда, унинг организмга ижобий таъсири ва юқори озуқа моддалари миқдори сабабли истеъмол қилиш тавсия этилиши мумкинлигини ҳам эътиборга олиш керак.

Хулоса

Саримсоқ ҳақиқатан ҳам энг соғлом совуқ соуслардан биридир. Қизиқ томони, уни қўллашга деярли қарши кўрсатмалар йўқ ва у бизга кўпроқ фойда келтиради. Бошқа, камроқ соғлом соусларнинг ўрнини босиш учун уни қўллаш ҳақида ўйлашга арзийди. Унинг хилма-хиллиги ҳам унга ёрдам беради. Турли турлари ва шундай қилиб таъм ва ҳидлари билан ҳар ким ўз учун бирор нарса топади. У нафақат машҳур ва қадрланган зиравор, балки юқори озуқа ва соғлиқни сақлаш қийматига эга маҳсулотдир.