• Malina – Malina urug‘ moyi qanday olinadi?
• Malina urug‘ moyining sog‘liq uchun xususiyatlari
• Malina urug‘ moyining qo‘llanilishi
• XULOSA
• ADABIYOTLAR RO‘YXATI

Immunitetni qo‘llab-quvvatlash, past glyukemik indeks, yuqori tolali tarkib, saraton kasalligiga qarshi ta’sir – bu malina mevasi haqida keng ma’lum bo‘lgan xususiyatlarning faqat bir qismi, ammo siz bilasizmi, bu o‘simlikning faqat shu qismlari emas, balki boshqa qismlari ham sog‘liq uchun ijobiy xususiyatlarga ega? Bugun malina urug‘ moyi haqida bir necha so‘z.

Malina – Malina urug‘ moyi qanday olinadi?

Malinalar o‘rta o‘lchamdagi butalar bo‘lib, balandligi 2 metrgacha yetadi. Taxminan 250 tur ma’lum bo‘lib, ulardan taxminan 100 tasi Yevropada uchraydi. Polsha Yevropa va dunyoda malina mevalari yetishtirish bo‘yicha yetakchi ishlab chiqaruvchilardan biridir. Ular asosan xom yoki sharbat shaklida sotiladi. Sharbat ishlab chiqarish jarayonini iloji boricha samarali qilish va olinadigan substratni kamroq isrof qilishni istagan ishlab chiqaruvchilar, ushbu jarayonning yon mahsulotlarini qanday ishlatish mumkinligini o‘ylay boshladilar. Ushbu mahsulotlar – ko‘p urug‘li malina pyuresi. Shu yo‘l bilan sovuq siqish orqali malina urug‘ moyi olinadi. Pompa samaradorligi 5 dan 20 % gacha. Moyi tarkibi o‘rganilib, uning juda foydali ekanligi aniqlangan. Imkon qadar ko‘p foydali xususiyatlarni saqlab qolish uchun, bu moy siqilgandan keyin ko‘pincha filtrlashsiz qoldiriladi. Shu yo‘l bilan olingan moy jigarrang-sariq rangga ega bo‘lib, o‘ziga xos mevali hidga ega, bu hid malina mevalaridagi kabi malina keton (C10H12O2) tomonidan yuzaga keladi. Antioksidant moddalar yuqori miqdorda bo‘lgani uchun u yuqori barqarorlikka ega. Bu moy oziq-ovqat va kosmetik maqsadlarda ishlatilishi mumkin [1] [2] [3].

Malina urug‘ moyining sog‘liq uchun xususiyatlari:

Malina urug‘ moyi yuqori darajada antioksidantlar bombasi hisoblanadi. U ko‘p miqdorda tokoferollarni o‘z ichiga oladi (100 g moyda 198 mg gacha, jumladan: a-tokoferol - 71; y-tokoferol - 272; A-tokoferol - 17,4), shuningdek E vitamini va karotinoidlar (taxminan 23 mg/100 g moy) hamda A vitaminini o‘z ichiga oladi. Ushbu birikmalar moyga kuchli antioksidant xususiyatlar beradi, shuningdek antimutagen va ko‘plab tsivilizatsiya kasalliklarining oldini olish xususiyatlariga ega. Bu xususiyatlar, shuningdek, ellag kislota tarkibining mavjudligi bilan mustahkamlanadi, u mutagenlarga qarshi ilmiy jihatdan isbotlangan ta’sirga ega, mutatsiyalardan himoya qiladi va antibakterial hamda antiviral xususiyatlarni ko‘rsatadi. Kosmetika sohasida esa bu moy o‘zining yosharuvchi ta’siri bilan ajralib turadi. U terini yaxshi namlaydi, namlik beradi va ajinlarni tekislaydi [1] [2] [3] [4] [5].

Malina urug‘ moyining yana bir o‘ziga xos xususiyati – yog‘ kislotalarining tarkibidir. Yog‘lar moy tarkibining taxminan 90% ini tashkil qiladi, ularning ko‘pchiligi to‘yilmagan yog‘ kislotalaridir. Ular orasida: alfa-linolen kislota / ALA (Omega-3) taxminan 23,9%, linole kislota / LA (Omega-6) – taxminan 57,5%, olein kislota / OA (Omega-9) – taxminan 13,3%, eikosenoik kislota / EA (Omega-9) taxminan 0,4% mavjud. Ushbu kislotalar EFAs deb ataladigan muhim to‘yilmagan yog‘ kislotalariga kiradi, ular organizm tomonidan tashqi manbadan olinishi kerak bo‘lgan va uning to‘g‘ri ishlashi uchun zarurdir. Shuningdek, malina urug‘ moyida Omega-3 va Omega-6 kislotalarining nisbati taxminan 1:3 ni tashkil qiladi. To‘yilgan yog‘ kislotalari esa kam miqdorda bo‘lib, palmitin kislota taxminan 2,1%, stearin kislota taxminan 0,9% ni tashkil qiladi [5] [6] [7] [8].

Malina urug‘ moyining ajablantiradigan xususiyatlaridan biri – u UV-B va UV-C nurlariga qarshi quyoshdan himoya vositasi sifatida ta’sir ko‘rsatadi. Quyoshdan himoya omili (SPF) haqida ma’lumotlar kam. Tadqiqotlarda uning himoya omili 28 dan 50 gacha o‘zgaradi. Bu moy tarkibidagi yuqori miqdordagi A vitaminidan kuchliroq quyoshdan himoya xususiyatlariga ega va boshqa o‘simlik moylariga qaraganda hujayralarni tiklash va rivojlantirish qobiliyatiga ega. U terining fotoyoshi va dog‘lar hosil bo‘lishining oldini oladi. Tadqiqotlar yetarli emasligi sababli, uni mustaqil quyoshdan himoya vositasi sifatida ishlatish tavsiya etilmaydi, ammo uni quyoshdan himoya kremi ostida yoki serumi sifatida qo‘llash tavsiya etiladi [1] [2] [3] [9].

Malina urug‘ moyining yana bir muhim xususiyati – uning yallig‘lanishga qarshi va allergiyaga qarshi ta’siridir. Bu xususiyat, jumladan, gamma-linolen kislota tarkibiga bog‘liq bo‘lib, u immun javobining haddan tashqari faollashishini sekinlashtiradi va virusli yoki bakterial yallig‘lanish holatlarining kuchayishini kamaytiradi. Shu sababli, bu moy tish pastalari, krem, loson va emulsiyalarda qo‘llaniladi [2] [10].

Ushbu moy kosmetikada alohida qiziqish uyg‘otadi va bu ajablanarli emas, chunki u quruq hamda yog‘li teri uchun foydalidir. Yog‘li terida akneni kamaytiradi, sebum bezlarining ishini tartibga soladi va teri teshiklarini tozalaydi. Quruq terida esa epidermis lipid to‘sig‘ini yaxshilaydi va transepidermal suv yo‘qotilishini (TEWL) oldini oladi. Bu xususiyatlar linole kislota tarkibiga bog‘liq bo‘lib, u terining holatiga qarab ikki tomonlama ta’sir ko‘rsatadi [11].

Ushbu moyni oziq-ovqatga qo‘shish orqali ratsionimizdagi to‘yilmagan yog‘ kislotalari, vitaminlar va antioksidant moddalar miqdori oshadi. Bu ayniqsa psoriaz, ekzema, terining allergik reaksiyalariga moyilligi bo‘lgan odamlar uchun foydalidir, chunki malina urug‘ moyida alfa-linolen kislota yetarlicha miqdorda mavjud, shuning uchun uni ratsionga qo‘shish ayniqsa foydali ko‘rinadi [11].

Malina urug‘ moyining qo‘llanilishi:

Malina urug‘ moyi quyidagicha ishlatilishi mumkin:

- Teriga va sochga surtiladi

- Namlovchi vosita sifatida

- Transepidermal suv yo‘qotilishini oldini olish uchun tayyorgarlik sifatida

- Terining qarish jarayoniga qarshi himoya sifatida

- Filtrli preparatlarga qo‘shimcha sifatida, ularning samaradorligini oshiradi

- Massaj moyi sifatida

- To‘yilmagan yog‘ kislotalari manbai sifatida

XULOSA:

Malina urug‘ moyi to‘yilmagan yog‘ kislotalari, xususan Omega-3 ga boy, quyoshdan himoya, yallig‘lanishga qarshi va antioksidant xususiyatlarga ega katta yog‘dir. Bundan tashqari, teriga surilganda uni namlaydi, suv yo‘qotilishini oldini oladi va yoshartiradi.

ADABIYOTLAR RO‘YXATI:

1. Baranowska A va boshq.: Malina mevasi (Rubus idaeus L.) ning sog‘liq uchun xususiyatlari; Epidemiologiya muammosi 2015, 96(2): 406-409
2. Kalinowska N., Nowak I., Zielińska A.: Kosmetikada ishlatiladigan malina urug‘ moyining xususiyatlari; Kosmetologiya Estetikasi 2017, 2(6): 121-123
3. Oomaha B. D., Ladet S., Godfrey D. V., Liang J., Girard B.: Malina (Rubus idaeus L.) urug‘ moyining xususiyatlari, Oziq-ovqat kimyosi 2000, 69: 187–193.
4. Nowak I., Zielinska A.: O‘simlik moylaridagi yog‘ kislotalari va ularning kosmetikadagi ahamiyati; CHEMIK 2014, 68 (2): 103–110
5. Bae JY, Choi JS, Kang SW, Lee YJ, Park J, Kang YH, dietetik ellag kislota UV-B nurlanishi tufayli yuzaga kelgan teri ajinlari va yallig‘lanishni kamaytiradi. Exp Dermatol. 2010; 19 (8): 182 -
6. Obiedzińska A., Waszkiewicz-Robak B.: Sovuq siqilgan moylar – funktsional oziq-ovqat sifatida; NAHRUNG, Ilm-fan. Texnologiya. Sifat. 2012, 1(80): 27-44
7. Ligeza Małgorzata va boshq.: Sovuq siqilgan moylarning mikrobiologik tarkibi va tozaligini baholash, OleoWita kompaniyasi; Forum Dermatologicum 2016, 2 (2): 85-89
8. Martysiak-Zurowska Dorota, Drapała Lukas: Qulupnay, malina va qora smorodina urug‘ moylarining triatsilgitserin tuzilishi; ESSBARE FLEISCH, 45 (1-2), 11-20
9. Integrale Maria, Pawlica Pawel J.: Teri quyoshdan himoyasida tabiiy kelib chiqadigan moddalar; EJMT 2019, 3(24); 29-37
10. Żynda M., K. Byczyk: Kompleks parvarish yondashuvi, Farmakom 2016, 1(25): 44-46
11. Frontczak-Baniewicz Małgorzata, Stateczna-Mędrek Agnieszka, Sulejczak Dorota: O‘simlik moylarining kosmetikadagi qo‘llanilishi; KOSMETOLOGNING KASBIY FAOLIYATINING TURLI JIHATLARI; Danzig - Varshava 2017