Veel bekende en gewaardeerde keukens wereldwijd zijn gebaseerd op pittige producten en kruiden. Sommige exotische gerechten zijn zo scherp dat het eten ervan een echt probleem kan zijn. Daarom rijst de vraag wat verantwoordelijk is voor hun specifieke smaak en geur. Het antwoord is capsaïcine. Deze stof komt voor in chilipepers, jalapenopaprika, Indiase scherpe curry en zelfs in pepperspray. In dit artikel zullen we proberen deze interessante stof grondig te beschrijven en de mogelijke positieve en negatieve effecten op het menselijk lichaam te belichten. We wensen u een prettig leesmoment.
Wat is Capsaïcine precies?
Capsaïcine is een chemische verbinding die wordt geclassificeerd als een alkaloïde, hoewel het geen typische vertegenwoordiger van deze groep is. Het komt van nature voor in planten en de scherpe, branderige smaak dient om planteneters af te schrikken, maar beschermt de plant ook tegen bacteriën en schimmels. Hoe meer van deze stof aanwezig is, hoe sterker het effect op ons lichaam en hoe intenser het branderige gevoel in de mond. In pure vorm is het een wit, kristallijn poeder. Capsaïcine werd voor het eerst beschreven in 1816 en toen uit planten geïsoleerd. Interessant is dat het branderige gevoel na consumptie van deze chemische verbinding onafhankelijk is van de temperatuur van het geconsumeerde product. Het werkt namelijk direct op neuronen die verantwoordelijk zijn voor pijn- en warmtegevoel. Het is vermeldenswaard dat iedereen een andere tolerantie heeft voor deze prikkels en dat het lichaam mogelijk gewend kan raken aan de werking van deze stof. Dit effect kan worden vergeleken met cafeïne, waarbij we na verloop van tijd meer koffie moeten drinken om hetzelfde stimulerende effect te bereiken.
Scoville-schaal (SHU) - een maat voor de hoeveelheid capsaïcine in het product
De Scoville-schaal (SHU) wordt gebruikt om de hoeveelheid capsaïcine te bepalen. Men gaat ervan uit dat één gram van deze stof overeenkomt met 15 tot 16 miljoen SHU-eenheden. Hoe hoger de waarde, hoe scherper de smaak van het product en hoe sterker de reactie van het lichaam. Hier enkele voorbeelden van de scherpte van verschillende producten:
- Paprika - 0 SHU
- Jalapenopaprika en Tabasco-saus - 2500 - 5000 SHU
- Serano-paprikapepers - 10.000 - 23.000 SHU
- Chili Cayennepeper - 30.000 - 50.000 SHU
- Thaise chili - 50.000 - 100.000 SHU
- Habanero-paprikapepers - 100.000 - 350.000 SHU
- Habanero Savinas Rode Paprika - 350.000 - 580.000 SHU
- Politie pepperspray - ca. 2.000.000 SHU
- Caroline Reaper Peppers - 1.500.000 - 2.300.000 SHU
- Peper X - 2.500.000 - 3.000.000 SHU
- Zuivere capsaïcine – 16.000.000 SHU
Het moet worden toegevoegd dat kleine hoeveelheden capsaïcine in veel kruiden voorkomen die populair zijn aan onze tafel. Dit omvat kaneel, maar ook oregano, nootmuskaat en koriander.
Gezondheidsbevorderende eigenschappen van capsaïcine
Het lijkt erop dat capsaïcine verantwoordelijk is voor de specifieke, pittige smaak van veel voedingsmiddelen, gerechten en meer. Ondertussen kan deze onopvallende chemische stof een grote invloed hebben op de functie van het hele lichaam. Voor velen kan dit verrassend zijn. Het is vermeldenswaard dat in de algemene bevolking een scherpe smaak minder goed wordt verdragen dan bijvoorbeeld een zoete smaak. Maar zulke omstandigheden hoeven het effectieve gebruik ervan niet in de weg te staan. In de algemeen begrepen geneeskunde vinden we producten die capsaïcine bevatten, maar in hoeveelheden die tijdens gebruik geen noemenswaardige klachten veroorzaken. We kunnen bijvoorbeeld allerlei capsules, tabletten, zalven, kompressen voor uitwendig gebruik en zelfs warmtepleisters noemen.
Kan capsaïcine helpen bij het verliezen van overgewicht?
De meest voorkomende symptomen na consumptie van capsaïcine zijn een versnelde hartslag en daarmee een stijging van de bloeddruk. Daarnaast kan er meer zweten optreden, maar ook een versnelde gasuitwisseling in de longen. Al deze factoren kunnen de vetverbranding versnellen, maar het is vermeldenswaard dat dergelijke effecten meestal slechts van korte duur zijn. In 2010 toonden wetenschappers van de Daegu University in Zuid-Korea aan dat capsaïcine een significante invloed heeft op de thermogenese van het hele lichaam. Na inname van deze stof steeg de concentratie van specifieke eiwitten die voornamelijk verantwoordelijk zijn voor de vetstofwisseling en de eerder genoemde thermogenese. Interessant is dat dit effect veel langer aanhield dan de symptomen van capsaïcine alleen. Ook Deense wetenschappers kwamen tot vergelijkbare resultaten, maar gebruikten preparaten op basis van een combinatie van capsaïcine, cafeïne en tyrosine. De resultaten van beide studies zijn veelbelovend, maar tot nu toe zijn ze alleen op dieren uitgevoerd. Dit verandert echter niets aan het feit dat capsaïcine in de nabije toekomst op grote schaal in vetverbranders kan worden gebruikt. Het is vermeldenswaard dat we op de markt al veel preparaten vinden die capsaïcine bevatten. Meestal is het echter een toevoeging en niet het hoofdbestanddeel.
Capsaïcine en spijsvertering
Liefhebbers van pittige gerechten, die soms grote hoeveelheden capsaïcine bevatten, beweren dat het de spijsvertering perfect verbetert. Tot nu toe zijn er echter geen studies die dit duidelijk kunnen bevestigen. In tegenstelling tot de algemene opvatting verhoogt capsaïcine de afscheiding van zoutzuur of gal niet. Integendeel, het blokkeert zelfs de afscheiding van dit zuur in de maag en beïnvloedt ook niet de productie van gastrine en somatostatine, hormonen die essentieel zijn voor spijsverteringsprocessen. Het is echter de moeite waard om een mythe over deze stof te ontkrachten. Er bestaat al lang de publieke opvatting dat capsaïcine, oftewel scherp gekruide gerechten, onomstotelijk leiden tot het ontstaan van maagzweren. Daarom hebben we goed nieuws voor alle fans van pittig eten. In verschillende studies over dit onderwerp is niet vastgesteld dat de consumptie van capsaïcine op enigerlei wijze verband houdt met het optreden van deze aandoening. Integendeel, door de remming van de zoutzuursecretie in de maag vermindert het het risico op zweren. Bovendien zal capsaïcine in zo'n situatie de genezing zeker aanzienlijk versnellen.
Antibacteriële werking van capsaïcine
Capsaïcine, dat voornamelijk in peperoni voorkomt, is om een bepaalde reden aanwezig. Planten hebben zo'n verdedigingsmechanisme ontwikkeld om consumptie door bijvoorbeeld planteneters te vermijden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze stof niet alleen beschermt. Het werkt sterk bacteriedodend en beschermt zo de plant tegen infecties. Ook deze eigenschappen kunnen we benutten. Het is vermeldenswaard dat capsaïcine de groei van Helicobacter pylori remt, de bacterie die verantwoordelijk is voor het ontstaan van maagzweren. Er is ook een nauwe relatie aangetoond tussen het gebruik van capsaïcine en het optreden van verkoudheid, griep en andere bacteriële ziekten. Maar ook bij colibacillose is een hoge concentratie capsaïcine nodig om deze effectief te bestrijden. Het is echter belangrijk op te merken dat ondanks al deze gezondheidsbevorderende eigenschappen het niet verstandig is om te overdrijven met de consumptie. Dit komt omdat het in hoge concentraties het tegenovergestelde effect kan hebben en zo de vorming van maagzweren kan versnellen, maar ook de slijmvliezen van het hele spijsverteringssysteem kan aantasten.
Kan capsaïcine helpen bij de behandeling van de ziekte van Alzheimer?
De ziekte van Alzheimer treft elk jaar steeds meer mensen wereldwijd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat wetenschappers steeds nieuwe chemische stoffen zoeken die het ontstaan kunnen vertragen en het verloop van de ziekte kunnen verzachten. Wetenschappers uit China voerden een experiment uit om te onderzoeken hoe capsaïcine de ontwikkeling van deze ziekte beïnvloedt. Hiervoor werden proefdieren gebruikt. Zij kregen een vetrijk dieet dat de ontwikkeling van type 2 diabetes verder induceert en daarmee kunstmatig de ziekte van Alzheimer veroorzaakt. Een groep ratten kreeg traditioneel voer, terwijl de andere groep droogvoer met toevoeging van capsaïcine kreeg. Na langere tijd begonnen ze parameters zoals bloedsuikerspiegel, maar ook insulinespiegel en insulineresistentie-index te analyseren. De resultaten waren behoorlijk verrassend, omdat de ratten die capsaïcine kregen deze parameters op een veel beter niveau hadden. Bovendien werd vastgesteld dat capsaïcine een significante invloed heeft op de fosforylering van het tau-eiwit, een bepaald macromolecuul dat bijna uitsluitend in neuronen voorkomt. Deze ontdekking toonde duidelijk aan dat capsaïcine de degeneratieve veranderingen in de hersenen tijdens het ziekteverloop kan tegengaan. Dit zijn echter slechts voorlopige studies en het is niet helemaal duidelijk of dit effect ook bij mensen optreedt. Desalniettemin zijn dit veelbelovende resultaten en wie weet wordt capsaïcine ooit een belangrijk onderdeel van medicijnen voor alle neurodegeneratieve aandoeningen.
Is capsaïcine veilig voor de gezondheid?
Capsaïcine is een relatief veilige stof. De dosis van de ingenomen stof is daarbij van het grootste belang. Er zijn ook bekende gevallen van capsaïcine-allergie. Ook zwangere vrouwen en jonge kinderen moeten voorzichtig zijn. Beide groepen zouden het gebruik van sterk gekruide gerechten zoveel mogelijk moeten beperken, maar hoeven er niet volledig van af te zien. Bij overmatig gebruik kunnen echter kortdurend bijwerkingen optreden zoals buikpijn, misselijkheid, braken en diarree. Soms zijn er ook hoest, sterke irritatie van de keel en slijmvliezen en zelfs duizeligheid. Het moet echter worden bedacht dat de bovengenoemde symptomen alleen optreden bij het consumeren van een echt grote dosis capsaïcine in één keer.
Samenvatting
Capsaïcine is een stof die het meest voorkomt in peperoni, maar niet alleen daar. Naast de scherpe smaak en geur kan het een belangrijk gezondheidsbevorderend onderdeel van elk dieet zijn. De hoeveelheid in zo'n thee hangt vooral af van persoonlijke smaakvoorkeuren en een bepaalde scherpte-tolerantie. Het is vermeldenswaard dat het ondanks de talrijke gezondheidsbevorderende eigenschappen geen medicijn op zich is en eerder als voedingssupplement moet worden beschouwd. Toch blijkt uit steeds nieuw onderzoek en wetenschappelijke rapporten dat we er nog niet veel van weten.
