INHOUD

• Wat is het gen-dieet?
• Onderwerp en reikwijdte van voedingsgenomica-onderzoek
• Verschillen in het menselijk genoom
• Hoe kan nutrigenomica helpen ziekten te voorkomen?
• Onderzoek bij personen uit de risicogroep
• Bestaat er een obesitas-gen?
• De toekomst van nutrigenomica
• Samenvatting

Sommige diëten winnen aan populariteit, terwijl andere in vergetelheid raken. Laten we ons echter realiseren dat er geen wonderdiëten bestaan. Voeding zelf zou in de eerste plaats een levensstijl moeten zijn, niet slechts een paar dagen of meerdere maanden gevolgd. Meestal is het doel van al deze diëten om snel gewicht te verliezen, wat niet zo gunstig is voor het lichaam. Problemen zoals het jojo-effect of de verrassend snelle afwijzing van een voorgeschreven dieet zijn aan de orde van de dag. In dit artikel zullen we het hebben over voeding die is aangepast aan ons DNA. Is het echt zo effectief?

Wat is het gen-dieet?

Het punt is dat een gezonde voeding voor ieder van ons iets anders kan betekenen. Want ieder mens is uniek. Sommigen verteren eiwitten beter, anderen vetten en weer anderen koolhydraten. Het blijkt dat de voeding die het meest voordelig is voor ons lichaam, is vastgelegd in onze genetische code, d.w.z. het populaire DNA. Het gen-dieet en de nutrigenomica-afdeling zelf zijn gebaseerd op het aanpassen van de optimale voeding op basis van de genetische code van elke persoon. Het is geen toeval dat het de naam van een op maat gemaakt dieet heeft gekregen. Het gaat erom producten die een negatieve invloed op het lichaam hebben van het menu te schrappen, maar mogelijk ook die te verhogen die het beste worden verdragen. Men moet zich er ook van bewust zijn dat dit een relatief nieuw gebied van diëtetiek is. Onderzoek en ontwikkeling zijn gaande. Het is ook een fout om het gen-dieet alleen met afvallen te associëren. Het doel van deze onderneming is niet alleen het verminderen van het lichaamsgewicht, maar ook het bieden van comfort in voeding aan patiënten met verschillende klachten.

Onderwerp en reikwijdte van voedingsgenomica-onderzoek

Voedingsgenomica is de leer van het samenspel tussen genoom en voeding. Deze wetenschap omvat nutrigenomica en nutrigenetica, die verschillende benaderingen hebben om deze relaties te onderzoeken. In het eerste geval is het cruciaal om de invloed van een bepaald type voeding op de genexpressie te bepalen en hoe deze de homeostase van het lichaam en zijn toestand beïnvloedt. Nutrigenetica daarentegen houdt zich bezig met het identificeren van genen die het risico op voedingsgerelateerde ziekten zoals diabetes, obesitas of hart- en vaatziekten beïnvloeden. Het is gebleken dat ieder mens een andere vatbaarheid heeft voor dit soort ziekten. Een goed voorbeeld is roken en de relatie met longkanker. De belangrijkste factoren zijn natuurlijk het aantal gerookte sigaretten en de duur. Toch is ieder mens in verschillende mate vatbaar voor het ontstaan van deze ziekte. Nutrigenetica is de leer van dergelijke verbanden.

Verschillen in het menselijk genoom

De diversiteit van fenotypen in een populatie wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van allelen, d.w.z. alternatieve versies van hetzelfde gen. Dit is een van de redenen waarom mensen verschillend reageren op de invloed van de omgeving, levensstijl of het type voeding. Het kan kort worden beschreven als een enkel-nucleotide-mutatie. Het menselijk genoom is niet perfect. Verschillen zoals haarkleur, oogkleur of huidskleur zijn op het eerste gezicht zichtbaar. We kunnen echter niet op dezelfde manier controleren hoe een persoon bijvoorbeeld reageert op bepaalde aminozuren of hoe vatbaar hij is voor diabetes. Om deze reden was het zo'n belangrijke gebeurtenis om te beginnen met het onderzoeken van menselijk DNA. Vanwege de aanwezigheid van talrijke genpolymorfismen die de ontwikkeling van voedingsgerelateerde ziekten beïnvloeden, is het ontwikkelen van een individuele voeding die gebaseerd is op genetische predisposities en effectief is bij de behandeling of preventie van deze ziekten een uiterst moeilijke taak.

Hoe kan nutrigenomica helpen ziekten te voorkomen?

Momenteel lijden bijna 180 miljoen mensen wereldwijd aan diabetes. Er wordt geschat dat dit aantal tegen eind 2025 kan stijgen tot bijna 300 miljoen. Er is nog geen effectieve methode voor vroege opsporing. Er is echter licht aan het einde van de tunnel. Omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van diabetes, die overlappen met genetische aanleg. Tot deze factoren behoren voeding en lichamelijke activiteit, maar ook genetische aanleg. Het is gebleken dat de aanwezigheid van bepaalde genen het risico op deze ziekte kan verhogen. Meer specifiek het TCF7L2-gen, maar ook rs12255372 en rs7903146. Na uitgebreid onderzoek vonden wetenschappers van de Finse Diabetes Preventie Studie een verband tussen de aanwezigheid van dit gen en een verhoogd ziekte risico. Belangrijk is dat het risico verhoogd wordt, maar alleen als er geen preventieve maatregelen worden genomen.

Onderzoek bij personen uit de risicogroep

Aan de studie namen 522 mensen met overgewicht en een verminderde glucosetolerantie deel. Deze personen werden willekeurig toegewezen aan de interventie- of controlegroep. In de eerste groep werd veel nadruk gelegd op preventieve maatregelen. De patiënten kregen gedetailleerde voedingsadviezen en werden regelmatig geraadpleegd door artsen en voedingsdeskundigen. Hun voeding was gebaseerd op het beperken van eenvoudige suikers, verzadigde vetten en het verhogen van de hoeveelheid vezels in de dagelijkse voeding. Daarnaast deden zij regelmatig matige lichamelijke activiteit. De controlegroep kreeg algemene aanbevelingen over de voordelen van gewichtsverlies en verhoogde lichamelijke activiteit. De gemiddelde studieduur was 3,9 jaar. Na deze periode werden alle patiënten grondig onderzocht, ook met betrekking tot veranderingen in het erfelijk materiaal. Het bleek dat ondanks de genen die mogelijk verantwoordelijk zijn voor het verhogen van het diabetesrisico, veranderingen in levensstijl en het invoeren van een passende voeding het mogelijk maakten deze ziekte te voorkomen. De conclusies zijn duidelijk. Genetische aanleg kan aan het licht komen, maar alleen als deze wordt voorzien van de juiste voorwaarden. Een zittende levensstijl en een gebrek aan adequate kennis op het gebied van voeding zijn een gemakkelijke weg om potentiële ziekten te ontwikkelen.

Bestaat er een obesitas-gen?

De zaak is iets complexer. Er zijn inderdaad genen die mogelijk een verhoogd risico op obesitas kunnen aangeven. Dit is vergelijkbaar met de mogelijk diabetesbepalende genen. Genen zoals FTO, FABP of FABP2 kunnen door hun werking bijdragen aan obesitas. We spreken hier onder andere over een verhoogde vatbaarheid voor obesitas, verhoogde vetopslag en een langzamere stofwisseling. Dit betekent niet dat mensen met zo'n gen niet kunnen genieten van gezondheid en een slank figuur. Alles aan de genen toeschrijven heeft weinig zin. Dit komt doordat het genoom slechts 10% uitmaakt en de overige 90% onze levensstijl, voeding, lichamelijke activiteit, het aantal stresssituaties, de duur van de slaap en nog veel meer is. Daarom heeft iedereen invloed op de vraag of hij het lichaam zulke omstandigheden biedt dat zijn genetische aanleg zich openbaart.

De toekomst van nutrigenomica

In de toekomst zal het mogelijk zijn om informatie over het samenspel van voedingsstoffen en genen te gebruiken om de risico's of voordelen van het consumeren van bepaalde producten of een bepaalde voedingswijze individueel in te schatten. Momenteel is het genoomonderzoek zelf erg duur en het zal nog lang duren voordat we het op grote schaal zullen toepassen. Toch hebben ze een grote toekomst, vooral in de preventie van welvaartsziekten of kanker, maar niet alleen. Ook de aanleg van bepaalde personen, bijvoorbeeld in een bepaalde sport of een bepaald beroep, zal volgens wetenschappers mogelijk zijn. Ethische vragen in verband met de ontwikkeling van onderzoek in nutrigenomica en nutrigenetica zijn ook het overwegen waard. Het gaat erom hoe informatie over individuele genetische variaties wordt verkregen en opgeslagen. Dit brengt een potentieel misbruikrisico met zich mee, alleen al vanwege de individuele genetische code.

Samenvatting

Het valt niet te ontkennen dat de hele mensheid naar ontwikkeling streeft. Nutrigenomica is ongetwijfeld de toekomst van de conventionele diëtetiek. Juist toegepast zal het ons als beschaving zeker in staat stellen een nieuw, hoger niveau te bereiken. Wie weet, misschien wordt het optreden van voedingsgerelateerde ziekten sterk verminderd of zelfs geëlimineerd. Voedingsdeskundigen zullen in staat zijn nauwkeurige voedingsplannen op te stellen die zijn afgestemd op het individuele genoom van de patiënten. Het onderzoek is nog gaande en we wachten vol spanning op nieuwe rapporten.