INHOUDSOPGAVE

• Een paar woorden over zoetstoffen
• Xylitol – berken suiker
• Erythrit – een populaire erythrit
• Maltitol – wat is dat?
• Stevia – bijna 300 keer zoeter dan sacharose
• Welke zoetstof moet ik kiezen? - Samenvatting

Zoetstoffen hebben de afgelopen jaren aanzienlijk aan populariteit gewonnen. Deze trend is zowel bij consumenten als bij fabrikanten te zien, die regelmatig steeds nieuwe producten met de toevoeging van deze zoetstoffen aan hun assortiment toevoegen. De fundamentele vraag is echter welke zoetstof uit dit brede scala aan zoetstoffen men moet kiezen. Het zal geen grote verrassing zijn dat de keuze vrij groot is. Daarom is het de moeite waard om wat meer over dit onderwerp te leren en er wat dieper op in te gaan. Elk van hen heeft licht verschillende eigenschappen en oorsprong.

Een paar woorden over zoetstoffen

Allereerst moet worden opgemerkt dat de zoete smaak niet alleen aan suiker is voorbehouden. Veel stoffen kunnen een zoete werking op de tong veroorzaken. Deze chemische verbindingen worden zoetstoffen genoemd. We kunnen ze onderverdelen in natuurlijke oorsprong en synthetisch verkregen zoetstoffen. Natuurlijke zoetstoffen werden eind 19e eeuw ontdekt en de eerste synthetische zoetstof was saccharine. Deze werd in 1987 gesynthetiseerd. Het werkingsmechanisme van zoetstoffen op de smaakzin en het hele lichaam lijkt sterk op dat van gewone witte suiker. Een belangrijk verschil ligt echter in de energiewaarde, want zoetstoffen hebben van nature een extreem lage, zelfs nul-energiewaarde. We proeven de zoete smaak wanneer de receptoren op de tong en diep in de mondholte reageren op de overeenkomstige moleculen. Dan wordt de informatie over de zoete smaak naar onze hersenen gestuurd. De intensiteit van de zoete smaak hangt af van de sterkte van de werking van deze moleculen op onze smaakreceptoren. Hoe sterker ze daarop inwerken, hoe zoeter de smaak die we ervaren. Interessant is dat er tot nu toe geen volledig onafhankelijk systeem is ontdekt om de zoetheid van afzonderlijke chemicaliën te meten. Daarom zijn alle metingen gebaseerd op sensorische tests met sacharose, oftewel witte voedingssuiker. De standaard voor zo'n meting is een 10% waterige oplossing van deze suiker, waarvan de zoetheid op 1 wordt gesteld. Op basis hiervan kan worden beoordeeld hoe vaak een bepaalde zoetstof zoeter of minder zoet is dan sacharose.

Xylitol – berken suiker

Xylitol is een natuurlijk gewonnen zoetstof die een gezond alternatief voor witte suiker vormt. Het behoort tot de groep van polyolen of suikeralcoholen. Deze worden gekenmerkt door een zeer geringe opname door het lichaam. De stofwisseling zelf verloopt echter zonder insulinebetrokkenheid, zodat de bloedsuikerspiegel niet stijgt. Xylitol wordt gewonnen uit de schors van de Finse berk, maar het is interessant dat het menselijk lichaam het ook in zeer kleine hoeveelheden produceert. Vanwege de zeer lage glycemische index (GI=8) wordt het gebruik van deze zoetstof vooral aanbevolen voor diabetici. Het is vele malen lager dan sacharose. Bovendien bevat een gram xylitol 2,4 kcal en gewone witte suiker bijna 4 kcal. Dat is geweldig nieuws voor mensen die hun lichaamsgewicht willen verminderen. Het is vermeldenswaard dat de smaak van deze zoetstof erg lijkt op die van sacharose. Interessant is dat het de opname van calcium door de botten kan verhogen, waardoor het gebruik ervan wordt aanbevolen voor kinderen vanaf drie jaar, maar ook voor volwassenen die te maken hebben met botontkalking. Het is vermeldenswaard dat witte suiker het tegenovergestelde effect heeft.

Erythrit – een populaire erythrit

Erythritol is een andere vertegenwoordiger van de polyhydroxyalkoholen (suikeralcoholen). Net als xylitol komt het in de natuur voor, maar in de handel is het een synthetische zoetstof. Het wordt gewonnen uit afvalglycerine met behulp van een bepaalde gistsoort die het omzet in deze zoetstof. U hoeft hier echter niet bang voor te zijn, want het is een van de veiligste synthetische zoetstoffen. De glycemische index van nul maakt het de ideale keuze voor alle patiënten die hun bloedsuikerspiegel willen controleren. Bovendien kan het een positieve invloed hebben op het verminderen van vrije zuurstofradicalen en het voorkomen van cariës. Interessant is dat het minder zoet is dan sacharose, omdat de zoetheid tussen 60 en 70% van die van witte suiker ligt. Bovendien wordt het door ons lichaam helemaal niet gemetaboliseerd. Daardoor heeft het praktisch geen energiewaarde en wordt het uitgescheiden via de urine. Men gaat ervan uit dat een gram erythritol tussen 0,2 en 0,4 kcal bevat. Het is ook vermeldenswaard dat erythritol het meest wordt vergeleken met het hierboven genoemde xylitol. De discussie over welke van de twee gezonder is en de eerste keuze zou moeten zijn, bestaat al geruime tijd. Beide zoetstoffen zijn echter even gezond en veilig in gebruik. Er zijn nauwelijks verschillen tussen hen en heel vaak is de uiteindelijke keuze gewoon smaak.

Maltitol – wat is dat?

In vergelijking met zijn twee voorgangers is maltitol geen zo populaire zoetstof. Het behoort, net als xylitol en erythritol, tot de groep suikeralcoholen en komt van nature voor in planten. Op industriële schaal wordt het echter gewonnen uit graankorrels. Hiervoor wordt meestal maïs gebruikt. In een geschikt proces wordt maltose geïsoleerd en vervolgens onderworpen aan reductieprocessen. Ondanks deze behandelingen is deze zoetstof vanwege het ontbreken van toevoegingen nog steeds zeer veilig. Vanwege het extractieproces zelf lijken de eigenschappen sterk op die van gewone witte suiker. Interessant is dat maltitol zijn fysisch-chemische eigenschappen ook onder invloed van zeer hoge temperaturen niet verandert. Daardoor is het uitstekend geschikt voor alle soorten bakken. Net als sacharose karamelliseert het in dit geval alleen. Wat de energiewaarde betreft, is het twee keer minder calorierijk dan suiker. In een gram van deze zoetstof vinden we ongeveer 2 kcal. Maltitol als suikervervanger wordt aanbevolen voor mensen die glutenvrij eten, maar ook voor mensen met lactose-intolerantie die hun lichaamsgewicht willen verminderen. Het veroorzaakt net als zijn voorgangers geen cariës en kan met succes door diabetici worden gebruikt. Het absorptieproces van maltitol is veel langzamer dan dat van sacharose en veroorzaakt bovendien geen grote insulinepieken. Het heeft ook een lage glycemische index, maar de bloedsuikerspiegel moet na consumptie worden gecontroleerd. Interessant is dat het gebruik ook door patiënten met glucose-intolerantie in overweging moet worden genomen.

Stevia – bijna 300 keer zoeter dan sacharose

Stevia behoort tot de familie van de composieten (Asteraceae) en wordt al eeuwenlang als suikervervanger gebruikt. Deze planten komen van nature voor op het Amerikaanse continent. Het wordt ook wel malzkruid genoemd en is een volledig natuurlijke zoetstof. In de bladeren en stengels van stevia bevinden zich steviolglycosiden, die verantwoordelijk zijn voor de zoete smaak. Deze chemicaliën zijn tot 300 keer zoeter dan suiker, en een theelepel stevia komt overeen met de zoetheid van een heel glas witte suiker. Stevia is praktisch de zoetste zoetstof van volledig natuurlijke oorsprong. En dat alles praktisch zonder calorieën. Klinkt nogal utopisch, en tot 2010 stonden steviolglycosiden onder verdenking van vele potentiële negatieve effecten op de gezondheid. De meest voorkomende beweringen waren dat ze kanker zouden veroorzaken en gevaarlijk zouden zijn voor foetussen en zwangere vrouwen. In 2011 werden echter al deze verdenkingen weerlegd en stevia werd officieel erkend als een volledig veilige voedseladditief, beter bekend als E960. Het is echter belangrijk op te merken dat de veilige dagelijkse dosis stevia 4 mg per kilogram lichaamsgewicht bedraagt. Naast de zeer zoete smaak kan het nuttig zijn in de strijd tegen bacteriën die de ziekte van Lyme veroorzaken, en het is ook volledig onschadelijk voor mensen met fenylketonurie en diabetici. Even interessant is dat recent onderzoek suggereert dat het mogelijk de farmacotherapie bij hoge bloeddruk en andere aandoeningen van het cardiovasculaire systeem kan ondersteunen.

Welke zoetstof moet ik kiezen? - Samenvatting

Het zal waarschijnlijk geen grote verrassing zijn om te zeggen dat er geen duidelijk antwoord op deze vraag is. Alle in het artikel gepresenteerde zoetstoffen zijn zeer gezond en even veilig. Het hangt allemaal af van wat we van een bepaalde zoetstof verwachten. Het eerste criterium is natuurlijk de smaak. Als we iets zoeken dat qua smaak lijkt op witte suiker, zijn xylitol of maltitol de beste keuze. Als we echter een zo laag mogelijke energiewaarde willen, is het de moeite waard om stevia en erythritol te overwegen. Bovendien geldt: hoe zoeter de zoetstof, hoe minder we ervan nodig hebben om de juiste zoetheid te bereiken, waardoor een veel kleinere hoeveelheid stevia zeker langer houdbaar is dan bijvoorbeeld dezelfde hoeveelheid erythritol. Voor onze portemonnee zal dat zeker voordeliger zijn. We kunnen ons ook laten leiden door het criterium van de volledige natuurlijkheid van de zoetstof of de geringste mate van verwerking. In dat geval is de voor de hand liggende keuze zeker xylitol of stevia. Het belangrijkste is dat de zoetstof gewoon lekker smaakt en aan onze verwachtingen voldoet.