• Wat beïnvloedt de calciumopname?
• Vitamine D
• Vitamine C
• Magnesium
• Fosfor
• Eiwit
• Vetten
• Oxalaten (oxaal- en fytinezuur)
• Fructanen (inuline, oligofructose, fructo-oligosacchariden)
• Vezels, resistente zetmeel, residu-rijke voeding
• SAMENVATTING
• Literatuurlijst

Calcium is een van de basiselementen die nodig zijn voor het soepele functioneren van het lichaam. Het is het hoofdbestanddeel dat botten en tanden opbouwt. Maar dat is nog niet alles, want het is ook betrokken bij de bloedstolling. Tekorten ervan komen relatief vaak voor in de menselijke bevolking, daarom is het belangrijk om op de hoogte te zijn van stoffen die de biologische beschikbaarheid – dat wil zeggen het vermogen om door het lichaam te worden opgenomen – kunnen verminderen.

Wat beïnvloedt de calciumopname?

Veel factoren beïnvloeden het vermogen van het lichaam om calcium op te nemen, waaronder: onze leeftijd, voeding, de herkomst van het calcium. Op sommige daarvan hebben we geen invloed, op andere wel. Vandaag zal ik me richten op het beschrijven van voedingsstoffen die de biologische beschikbaarheid ervan beïnvloeden.

Vitamine D

Vitamine D speelt een belangrijke rol bij de opname van calcium. Door de synthese van calciumbindend eiwit met erytrocyten te stimuleren, maakt het het transport ervan van de darm naar de betreffende lichaamscellen mogelijk. Bovendien bevordert vitamine D de terugresorptie van calcium, waardoor overmatig calciumverlies via de urine wordt voorkomen. Om de juiste hoeveelheid vitamine D (30-50 µg/ml 25-hydroxycholecalciferol in het bloed) te verkrijgen, moet u 10-15 minuten ongeveer 15-20 minuten met 18% lichaamsblootstelling zonder het gebruik van zonnebrandcrème in de zon doorbrengen. Het is uiterst moeilijk om het via voeding te verkrijgen. Te weinig vitamine D veroorzaakt een afname van de calciumopname met ongeveer 30-50% tot maximaal 15%. Op lange termijn kan dit leiden tot mineralisatiestoornissen van de botmatrix, botosteomalacie, rachitis en osteoporose [1] [2].

Vitamine C

Vitamine C bronnen kunnen bijvoorbeeld wilde roos, acerola, zwarte peper, zwarte bes, sinaasappels, kiwi zijn. Dankzij vitamine C wordt calcium beter opgenomen, maar niet alleen calcium is het vermelden waard, want de aanwezigheid van vitamine C verhoogt ook de opname van ijzer en magnesium [3].

Magnesium

Magnesium beïnvloedt het transport van calcium en kalium door plasmamembranen en het transport van calcium naar en van de botten. Magnesiumzouten omhullen een mineraal genaamd hydroxyapatiet in de botten. Het bestaat uit calcium en fosfor en is het geraamte van het bindweefsel dat de botsterkte beïnvloedt. Magnesium is essentieel voor de vorming ervan. Magnesiumrijke producten zijn bijvoorbeeld sesam, maanzaad, amandelen, pistachenoten, pompoenpitten, volkorenbrood, zemelen, kiemen, boekweit en vele anderen [4].

Fosfor

Calciumabsorptie wordt niet beïnvloed, maar bij langdurig gebruik van antacida zoals magnesiumhydroxide en aluminiumhydroxide ontstaan onoplosbare fosforgebonden zouten die hypofosfatemie (fosfortekort) veroorzaken, wat uiteindelijk leidt tot een verhoogde, maar tegelijkertijd verhoogde calciumuitscheiding via de urine. Alles bij elkaar leidt dit uiteindelijk tot een daling van het calciumgehalte in het lichaam. Om de juiste concentratie calcium in het lichaam te waarborgen, is het daarom belangrijk om op de verhouding calcium tot fosfor te letten. Onder optimale omstandigheden zou deze 1:1 moeten zijn. [4].

Eiwit

Eiwit kan de opname van calcium op twee manieren beïnvloeden. Een te geringe hoeveelheid verstoort het transport van calcium door de darmwand naar de betreffende lichaamsdelen. De calciumtransporter in de vorm van een eiwit bestaat voornamelijk uit de aminozuren lysine en arginine, daarom moet hier meer aandacht aan worden besteed in tijden van verhoogde calciumbehoefte. Te veel eiwit verhoogt de diurese en verhoogt tegelijkertijd de uitscheiding van calcium via de urine. De optimale verhouding van calcium tot eiwit is 16 mg Ca tot 1 g eiwit [1] [4].

Vetten

Vetzuren zijn bestanddelen van vet die de eigenschappen ervan beïnvloeden. Er zijn verzadigde en onverzadigde vetzuren, waarbij de laatste verder worden onderverdeeld in enkelvoudig en meervoudig onverzadigd. In studies wordt bij de aanwezigheid van onverzadigde vetzuren een sterkere opname van calcium waargenomen. Bovendien hebben mensen met vetmalabsorptie een verminderde calciumopname (resorptie). Het mechanisme van deze relatie is momenteel niet bekend [1] [4].

Oxalaten (oxaal- en fytinezuur)

Oxalaten, of beter gezegd oxaalzuur, binden zich aan calcium en vormen onoplosbare zouten - calciumoxalaten, die niet alleen de beschikbaarheid verminderen, maar ook bij overmaat kunnen leiden tot de vorming van nierstenen. Daarom is het de moeite waard om bij een verhoogde calciumbehoefte producten met een hoog oxaalzuurgehalte te vermijden of een grotere afstand te houden tussen calciumrijke producten of supplementen. Oxaalzuur komt in grotere hoeveelheden voor, bijvoorbeeld in rabarber, zuring, spinazie, snijbiet, rode biet, koffie, cacao, thee [4].

Fructanen (inuline, oligofructose, fructo-oligosacchariden)

Er zijn momenteel geen studies bij mensen die het verband tussen fructanen en calcium bevestigen, hoewel voorlopige onderzoeken relatief veelbelovend zijn, vooral in het geval van inuline. Er wordt vermoed dat dit verband wordt veroorzaakt door een verlaging van de pH-waarde als gevolg van fermentatie, wat op zijn beurt de passieve opname van calcium door de darmwand verhoogt [1] [9].

Vezels, resistente zetmeel, residu-rijke voeding

Grote hoeveelheden vezels verminderen de opname van calcium, dit verband is ook te zien bij voldoende calciumvoorziening. Resistente zetmeel (deel van onoplosbare vezels) voldoet volgens onderzoeken echter niet aan deze voorwaarde. De aanwezigheid van resistente zetmeel verhoogt de vezelabsorptie. Verdere onderzoeken zijn nodig om de exacte mechanismen van de waargenomen effecten op te helderen. Vanwege de vele verbanden met calciumopname raden sommige onderzoekers echter aan om geen calciumrijke producten te consumeren met een grote hoeveelheid vezels, zoals bij een calcium-supplement het geval is. Het kan ook voordelig zijn om de afstand tussen het innemen van het supplement en de maaltijd aan te houden [4] [10].

SAMENVATTING

Vitamine D en C, magnesium, lactose, caseïne, inuline verhogen de beschikbaarheid van calcium, fosfor en eiwit hebben bij de juiste dosering ook een positieve invloed op de biologische beschikbaarheid van calcium. Aan de andere kant verminderen oxalaten, verzadigde vetzuren, alcohol, een hoog vezelgehalte in de maaltijd, een te lage concentratie vitamine D en magnesium de opname van calcium. Vanwege zoveel afhankelijkheden wijzen sommige bronnen erop dat het het beste is om calcium alleen tussen de maaltijden door aan te vullen of te proberen het alleen aan te vullen in aanwezigheid van producten die de biologische beschikbaarheid ervan verhogen.

LITERATUURLIJST:

1. Dolińska Barbara, Mikulska Agnieszka, Ryszka Florian : Calciumabsorptiebevorderaars; Annalen Akademien Medizin Silesiensis 209, 63(1): 76-83
2. Jarosza Mirosława, Rychlik Ewy, Stoś Katarzyna, Charzewska Jadwiga: Voedingsstandaarden voor de Poolse bevolking en hun toepassing; Nationaal Instituut voor Volksgezondheid - Nationaal Instituut voor Hygiëne 2020
3. Gralak Mikołaj A., Bertrandt Jerzy, Kłos Anna, Stryczek Anna B., Dębski Bogdan: Invloed van training en suppletie van vitamine C op het mineraalgehalte in de lever van ratten; VOEDSEL. Wetenschap, Technologie, Kwaliteit, 2009, 4 (65), 352 - 360
4. Szeleszczuk L. Kuras M.: Betekenis van calcium in de menselijke stofwisseling en factoren die de biologische beschikbaarheid ervan in voeding beïnvloeden; Bekendmaking. Afdeling Boerderij. WUM, 2014, 3, p. 16-22
5. Mykkanen HM, Wasserman RH: Verbeterde opname van calcium door caseïnefosfopeptiden bij rachitische en normale kuikens., J. Nutr., 1980, 2141-48
6. Maurel DB, Boisseau N., Benhamou CL, Jaffre C. Alcohol en botten: beoordeling van dosis-effecten en mechanismen Osteoporose int. 2012, 23, 1-16 (rev.)
7. Laitinen K., Valimäki M. Alcohol en botten. Calcif. Gewebe int. 1991, 49, 70-73.
8. Lengemann FW, Wasserman RH, Comar CL: Studies over versterking van radio-calcium en radio-strontium opname door lactose bij de rat., J. Nutr., 1959, 68: 443-56
9. Ewa Cieślik, Kinga Topolska: Invloed van fructanen op de biologische beschikbaarheid van geselecteerde mineralen; Voeding 2002, 3(32): 5-16
10. Dagmara Orzeł, Monika Bronkowska, Marzena Styczyńska: Invloed van resistente zetmeel op Ca- en P-opname bij WISTAR-ratten; Bromat. CHEM. GIFTIG. – XLII, 2009, 4, p. 1161 – 1166